Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm rất nguy hiểm và dễ bùng phát thành dịch lớn đặc biệt vào mùa mưa. Trung gian truyền bệnh là muỗi vằn Dengue, muỗi hút máu người bệnh và truyền cho người khỏe mạnh thông qua vết đốt. Không chỉ trẻ em mà đối tượng người lớn cũng có thể mắc bệnh với tỷ lệ tử vong khá cao. Hiện nay chưa có vacxin phòng bệnh cũng như thuốc điều trị đặc hiệu. Triệu chứng ban đầu của sốt xuất huyết dễ nhầm lẫn với các bệnh khác nên để phát hiện bệnh dựa vào kết quả xét nghiệm.
Nội dung chính trong bài
Sốt xuất huyết là bệnh gì?
ỉSốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính, nguyên nhân do virus Dengue gây nên. Trung gian truyền bệnh là muỗi vằn, chúng truyền virus từ người bệnh sang người khỏe mạnh thông qua vết đốt. Bệnh sốt xuất huyết ở dạng nhẹ gây sốt cao, phát ban, đau cơ và khớp. Trường hợp bệnh nặng có thể dẫn tới chảy máu, giảm huyết áp đột ngột và dẫn tới tử vong;
Khi thấy bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào nghi ngờ sốt xuất huyết cần tới ngay trung tâm y tế để được kiểm tra và chẩn đoán. Tùy từng người bệnh cụ thể mà bác sĩ sẽ có lựa chọn phương án điều trị thích hợp nhất.
Tại sao cần xét nghiệm sốt xuất huyết?
Xét nghiệm sốt xuất huyết có tác dụng giúp tìm kiếm sự hiện diện của virus gây bệnh (virus dengue trong máu). Cho tới nay vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cũng như vacxin phòng bệnh sốt xuất huyết nhưng các phương pháp điều trị hiện nay giúp làm giảm các triệu chứng giúp bạn cảm thấy đỡ hơn.
Khi bạn sống ở khu vực đang có dịch sốt xuất huyết hoặc đi du lịch ở một số vùng đang có dịch bệnh và bạn đang có một vài triệu chứng như ớn lạnh, đau đầu, sốt…thì bạn có thể cần phải thực hiện xét nghiệm sốt xuất huyết.
Các dấu hiệu của bệnh thường xuất hiện từ 4 – 7 ngày sau khi muỗi gây bệnh đốt, một số triệu chứng như:
- Tình trạng sốt cao đột ngột (có thể hơn 40 độ C)
- Sưng hạch ở cổ
- Phát ban
- Đau đầu dữ dội hoặc đau sau mắt
- Đau khớp và cơ
- Buồn nôn và nôn mửa
- Cơ thể mệt mỏi
Khi bệnh tiến triển sang giai đoạn nặng có thể có các triệu chứng nguy hiểm hơn như:
- Đau bụng dữ dội
- Chảy máu mũi, chảy máu răng
- Nôn không ngừng
- Xuất huyết dưới da dạng như vết bầm tím
- Xuất hiện máu trong nước tiểu, phân
- Khó thở, da lạnh, người bồn chồn
Các loại xét nghiệm sốt xuất huyết
Dưới đây là các xét nghiệm giúp chẩn đoán sốt xuất huyết:
Xét nghiệm huyết thanh
Xét nghiệm kháng nguyên Dengue NS1
Xét nghiệm này được chỉ định khi người bệnh bị sốt xuất huyết từ ngày thứ 1 tới ngày thứ 3 của bệnh. Khi người bệnh mắc sốt xuất huyết >3 ngày cho dù thực sự bị sốt xuất huyết nhưng kết quả xét nghiệm sốt xuất huyết NS1 có thể âm tính.
Nguyên nhân dẫn tới hiện tượng này do sau 3 ngày nồng độ kháng nguyên NS1 trong máu đã giảm thấp nên chỉ số xét nghiệm có thể âm tính mặc dù vẫn có virus.
Xét nghiệm IgM
Đây là xét nghiệm tìm kháng thể Degue, xét nghiệm này thường được chỉ định thực hiện khi người bệnh mắc sốt xuất huyết từ ngày thứ 4, 5 của bệnh. Kháng thể này sinh ra để chống lại virus Degue gây bệnh trong giai đoạn cấp tính.
Cần lưu ý, tùy thuộc vào mức độ sinh kháng thể của từng người bệnh mà kết quả xét nghiệm này âm tính hoặc dương tính.
Xét nghiệm IgG
Mục đích của xét nghiệm này nhằm tìm kháng thể xuất hiện trong cơ thể người bệnh từ lâu. Xét nghiệm kháng thể IgG cho thấy người bệnh đã từng nhiễm virus Degue chưa. Vì vậy, nên không thể dùng để chẩn đoán cho người bệnh ở tình trạng sốt cấp tính.
Lưu ý:
- Tùy theo tình trạng và thời gian mắc bệnh mà bác sĩ chỉ định làm các xét nghiệm sốt xuất huyết khác nhau.
- Nếu bị sốt xuất huyết từ ngày thứ 3 – 5 dù người bệnh bị sốt xuất huyết nhưng xét nghiệm nhiều khả năng cho kết quả âm tính.
- Nếu bị sốt xuất huyết từ ngày 1 – 3 : Nếu làm xét nghiệm IgM ra âm tính, thực hiện xét nghiệm NS1 thì khả năng chẩn đoán chính xác lại tùy thuộc vào nồng độ virus trong cơ thể người bệnh có đủ ngưỡng phát hiện hay không. Trong trường hợp nồng độ kháng nguyên virus quá thấp thì kết quả xét nghiệm NS1 vẫn có thể ra âm tính.
- Từ ngày thứ 4 trở đi: Người bệnh cần phải làm xét nghiệm máu hàng ngày mới có đủ dữ kiện để bác sĩ chẩn đoán bệnh.
Các xét nghiệm sốt xuất huyết bổ sung
Bên cạnh các xét nghiệm trên bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm khác bổ sung dưới đây:
- Xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu: Giúp theo dõi diễn biến, hỗ trợ chẩn đoán, điều trị cũng như tiên lượng bệnh. Nếu kết quả cho thấy tiểu cầu giảm thấp,hematocrit tăng cao thì có thể do bệnh đang diễn biến nặng.
- Xét nghiệm điện giải đồ (bao gồm Na+, K+, Cl-): Mục đích nhằm đánh giá tình trạng rối loạn điện giải của cơ thể
- Xét nghiệm Albumin: Giúp bác sĩ đánh giá tình trạng thoát huyết tương có thể xảy ra đối với người bệnh sốt xuất huyết, giúp nhận biết sớm và theo dõi tiến triển đến tăng tính thấm thành mạch.
- Xét nghiệm CRP: Giúp đánh giá tình trạng viêm nhiễm, chẩn đoán phân biệt nguyên nhân dẫn tới sốt xuất huyết, đánh giá hiện tượng bội nhiễm do sốt xuất huyết.
- Xét nghiệm chức năng gan: Bao gồm AST, ALT, GGT nhằm kiểm tra chức năng gan, đánh giá các tổn thương và phát hiện các biến chứng của bệnh.
- Xét nghiệm chức năng thận: Bao gồm các chỉ số như Ure, Creatinine, Cystatin C, MicroAlbumin niệu để thăm dò chức năng thận và tình trạng tổn thương thận sớm do các biến chứng của sốt xuất huyết
Quá trình xét nghiệm sốt xuất huyết
Chuẩn bị:
Người bệnh không cần chuẩn bị gì đặc biệt trước khi thực hiện xét nghiệm sốt xuất huyết. Quy trình xét nghiệm được bác sĩ hướng dẫn cụ thể, bạn chỉ làm theo các hướng dẫn ấy.
Quy trình xét nghiệm sốt xuất huyết:
- Nhân viên y tế lấy máu của người bệnh để thực hiện xét nghiệm sốt xuất huyết nếu có nghi ngờ bị nhiễm virus gây bệnh
- Máu được lấy qua dụng cụ chuyên dụng qua đường tĩnh mạch
- Quy trình lấy máu chỉ mất thời gian vài phút, bạn có thể cảm thấy hơi nhói đau khi kim tiêm đưa vào tĩnh mạch nhưng cảm giác đó sẽ nhanh chóng biến mất
Lưu ý: Quá trình lấy máu không đúng kỹ thuật có thể ảnh hưởng tới kết quả xét nghiệm. Nếu lấy được mẫu máu tập trung nhiều vi rút hoặc quá trình lưu trữ, vận chuyển bảo tồn được kháng nguyên, kháng thể thì kết quả có độ chính xác cao hơn. Lấy máu không đúng kỹ thuật có thể cho kết quả xét nghiệm không chính xác.
Kết quả xét nghiệm sốt xuất huyết:
Sau khi phân tích, người bệnh sẽ nhận được kết quả sau vài giờ tùy thuộc vào loại xét nghiệm.
- Nếu kết quả dương tính: Cho thấy bạn bị nhiễm virus sốt xuất huyết trong máu
- Kết quả âm tính: Bạn chưa bị nhiễm virus hoặc thực hiện xét nghiệm quá sớm nên chưa phát hiện virus trong máu
Trong trường hợp bạn đã tiếp xúc với virus gây bệnh hoặc có các triệu chứng nhiễm trùng cần báo lại với bác sĩ để được kiểm tra lại.
Hướng dẫn đọc kết quả sốt xuất huyết
Hiện nay, sốt xuất huyết chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và vacxin phòng bệnh. Xét nghiệm sốt xuất huyết giúp phát hiện bệnh và có hướng xử trí đúng cách giúp cải thiện tình trạng bệnh và phòng các biến chứng có thể xảy ra. Dưới đây là cách đọc kết quả xét nghiệm:
Giai đoạn từ ngày 1 – 5 sau thời điểm sốt
- Chỉ số Dengue NS1 dương tính, IgM âm tính, IgG âm tính, Dengue RNA âm tính: Người bệnh bị sốt virus Dengue nguyên phát, tình trạng bệnh ở giai đoạn đầu.
- Chỉ số Dengue NS1 dương tính, IgM âm tính, IgG âm tính, Dengue RNA dương tính: Người bệnh bị sốt virus Dengue nguyên phát, tình trạng bệnh ở giai đoạn cấp.
- Chỉ số Dengue NS1 dương tính, IgM dương tính, IgG âm tính, Dengue RNA dương tính: Người bệnh bị sốt virus Dengue nguyên phát, tình trạng bệnh ở giai đoạn cấp thể.
- Chỉ số Dengue NS1 dương tính, IgM âm tính, IgG dương tính, Dengue RNA dương tính : Tình trạng sốt virus Dengue thứ phát, tình trạng bệnh ở giai đoạn cấp thể.
- Chỉ số Dengue NS1 dương tính, IgM dương tính, IgG dương tính, Dengue RNA dương tính: Tình trạng sốt virus Dengue thứ phát, tình trạng bệnh ở giai đoạn cấp thể.
Ở các xét nghiệm, vào ngày thứ 3 – 4 của bệnh là thời điểm phát hiện tỷ lệ nhiễm virus cao nhất, thời điểm từ ngày 5, 6 có thể phát hiện tỷ lệ kháng thể cao hơn kháng nguyên.
Giai đoạn từ ngày 6-9 ngay sau thời điểm sốt
- Chỉ số Dengue NS1 dương tính, IgM dương tính, IgG âm tính, Dengue RNA dương tính: Tình trạng sốt virus Dengue nguyên phát, tình trạng bệnh ở giai đoạn cấp thể.
- Chỉ số Dengue NS1 dương tính, IgM dương tính, IgG dương tính, Dengue RNA dương tính: Người bệnh bị sốt virus Dengue thứ phát, tình trạng bệnh ở giai đoạn cấp thể.
Giai đoạn từ ngày 9 sau thời điểm sốt
Khi thực hiện các xét nghiệm đều cho các chỉ số giảm, giá trị chẩn đoán giảm, chỉ số dương tính chỉ rơi vào 0,8 đến 1,6%. Với xét nghiệm phân tích máu tổng thể cho thấy có thể giảm lượng bạch cầu trong máu, tiểu cầu giảm, nguy cơ xuất huyết, lượng huyết tương thoát gây cô đặc máu và xuất hiện những điểm máu nhỏ dưới da.
☛ Tìm hiểu thêm: Dấu hiệu bị sốt xuất huyết cần biết
Âm tính vẫn có thể mắc sốt xuất huyết
Dù thực tế có các biểu hiện của bệnh nhưng có một số trường hợp xét nghiệm vẫn âm tính với sốt xuất huyết. Nguyên nhân gây ra tình trạng này có thể do khác nhau về thời điểm lấy máu và phương thức xét nghiệm.
Cụ thể, khi thực hiện xét nghiệm máu vào ngày 1 – 2 của bệnh, lượng virus trong máu chưa nhiều một số kết quả cho âm tính. Hoặc xét nghiệm làm ở ngày thứ 5 – 6 khi lượng virus trong máu đã giảm, nồng độ kháng thể thấp cũng cho kết quả âm tính.
Do đó, khi nghi ngờ mắc sốt xuất huyết người bệnh cần làm xét nghiệm trong 3 ngày liên tiếp, vào các ngày 4,5,6 của bệnh vì theo dõi hạ tiểu cầu là phải theo dõi xu thế chứ không phải một thời điểm.
Hai biến chứng hay gặp nhất của bệnh sốt xuất huyết là hạ tiểu cầu và cô đặc máu. Khi tiểu cầu hạ xuống dưới 50.000 thì cần vào viện để theo dõi, tránh nguy cơ chảy máu, xuất huyết não, xuất huyết nội tạng. Với biến chứng cô đặc máu, nếu ngưỡng HTC những ngày sau tăng thêm 10% thì nên nhập viện.
Sốt xuất huyết là bệnh lý gặp khá nhiều ở trẻ nhỏ, để hỗ trợ giảm sốt, ngăn ngừa biến chứng do sốt xuất huyết gây ra, rút ngắn thời gian ốm sốt, cha mẹ xem giải pháp : TẠI ĐÂY
☛ Tìm hiểu thêm: Phương hướng điều trị sốt xuất huyết